Màccia mediterània
[ Màccia mediterània ] [ Màccia mediterània in vintisètte medagioìn ]
Into seu lìbbro: In faccia a-o nostro mâ, S.E.I. e "Pagano", Genova, sénsa dæta ma de segûo post 1956, l'Alfredo Gismondi o ne propónn-e 'na descriçión da màccia mediterània in poexîa zenéize. Bezéugna dî che o Gismondi o l'êa 'n espèrto botànico e che o seu lìbbro
| Alfredo Gismondi, Prospetto della Flora ligustica, Genova, 1950 |
o l'é çitòu cómme 'n riferiménto inportànte pe-e piànte da Ligùria. Dæto che pe ògni piànta da màccia mediterània o ghe métte o nomme in zenéize e o nómme scentifico ascì, l'é poscìbile savéi ezataménte a traduçión in italian. Pe agiutâ chi lêze, inti tèsti de poexîe quande gh'é de paròlle scrîte in rósso, se se ghe va adòsso dòppo in stisinìn se peu lêze a traduçión in italiàn: fànni a prêuva.
Alfredo Gismondi (1874 - 1965)
| Grafîa ofiçiâ | Grafîa de l'Alfrêdo Gismóndi |
|
Màccia mediterània Màccia mediterània co-o tò feugiàmme drûo perscisténte e un pö rédeno, vestîa de vèrde scûo, ti rîi co-e féugge lùcide a-o sô che ògni matìn te bâxa dòppo a vìxita a-o Câo de Pòrtofìn. Çiprèssi, pìn alépici, marìtimi, e nostræ, öféuggi, èrxi un pö lùveghi, ginèstre, armoìn, cornæ: spæghi ponzénti, gréutani con e ramétte scioîe, brûghi de vàrio génere, da pìppe e da spasoîe: zenéivi rósci e néigri, in mêzo a-o péi çervìn, e in fàccia a-o mâ ch'o l'ànscia sarvægo o rosmanìn: mèrxe, mortìn e flàmole e strepabrâghe a stécchi; fràsci fiorîi tra i càrpoi, lentìschi e scornabécchi; e a-o sô, che inti òrti tépidi o caêza o baxeicò, âia chi sa de tùmou, de râxa e stecadò. Màccia che a-e câze lìguri alêgre e colorîe ti gh'æ mostròu da sécoli o vèrde pe-e gioxîe, màccia cresciûa co-a mùxica do mâ, do cê, do vénto, vêgni a goarî a pestìfera frêve do neuveçénto! Mîtele e conbæe nòrdiche co-i àrgin pe-a polàia, cô de tâgnâ, de nûvio, de sciöco e de macàia: Oh mæ Zêna, oh Ligûria, fæ sentî a vòstra vôxe dîghe quéllo che méritan a-i masachén da Fôxe! a dovéiva êse l'öazi de Zêna a ciù ridénte, ti-â chi invêce co-a lùgubre càppa de peniténte! Créscighe màccia, inghéugila, crêuvi ògni cösa òscêna, che nisciùn pösse acòrzise d'un tâle oltràggio a Zêna! Zêna che da Ligûria céntro, regìnn-a e moæ ò tòsto ò tàrdi i bàrbari a i sa scorî a sasciæ. |
Maccia mediterranea Maccia mediterranea cö tò fêuggiamme drûo perscistente e ûn pö reddeno, vestïa de verde scûo, ti rïi co-e fêugge lûcide a-o sō che ogni mattin te bäxa doppo a vixita a-o Cäo de Portofin. Çipressi, pin aleppici, marittimi, e nostræ, öfêuggi, erxi ûn pö lùveghi, ginestre, armoìn, cornæ: spæghi punzenti, grêuttani con e ramette scioïe, brûghi de vario genere, da pippe e da spassuïe: zeneivii rōsci e neigri, in mëzo a-o pèi çervin, e in faccia a o mâ ch'o l'anscia sarvægo o rosmanin: merxe, mortin e flàmmole e streppabraghe a stecchi; frasci fiorïi tra i carpoi, lentischi e scornabecchi; e a-o sō, che in ti orti tepidi o caëza o baxaicò, äia chi sa de tùmmao, de räxa e steccadò. Maccia che a-e case ligûri allegre e colorïe ti gh'æ mostròu da secoli o verde pë gioxïe, maccia cresciûa co-a mûxica do mâ, do cë, do vento, vëgni a guarî a pestifera freve do nêuveçento! Mïtele e combæe nordiche co-i argin pe-a pollaia, cō de tägnä, de nûveo, de sciöco e de maccaia: Oh mæ Zena, oh Ligûria, fæ sentî a vostra vōxe dîghe quello che meritan ai massachèn da Fōxe! a doveiva ëse l'òasi de Zena a ciû ridente, te-a chi invece co-a lûgubre cappa de penitente! Crèscighe maccia, inghêuggila, crêuvi ogni cösa oscena, che nisciûn posse accorzise d'un tale oltraggio a Zena! Zena che da Ligûria centro, reginn-a e moæ ò tösto ò tardi i barbari a ï sa scorrî a sasciæ. |
Màccia mediterània in vintisètte medagioìn
- Çiprèssi - Cupressus sempervirens var. fastigiata
- Pìn d'Aléppo - Pinus halepensis
- Pinàstri - Pinus maritima
- Pìn nostræ - Pinus pinea
- Mèrxe - Cistus salviaefolius
- Brûghi da spasoîe - Erica scoparia
- Brûghi da pìppe - Erica arborea
- Sêze ò béusai longæ - Rubus fruticosus
- Zenéivi - Juniperus communis
- Èrxo - Quercus ilex
- Armoìn - Arbutus unedo
- Lentìschi e scornabécchi - Pistacia lentiscus e Pistacia terebinthus
- Stecadò - Helichrysum stoechas
- Rosmanìn - Rosmarinus officinalis
- Mortìn - Myrtus communis
- Cornæ - Viburnum tinus
- Spæghi ponzénti - Asparagus acutifolius
- Gréutani - Smilax aspera
- Fràscio - Fraxinus ornus
- Öféuggio - Laurus nobilis
- Strepabrâghe - Calycotome spinosa
- Ginèstre - Spartium junceum
- Càrpoi - Ostrya carpinifolia
- Flàmole - Clematis flammula
- Tùmou - Thymus vulgaris
- Péi çervìn - Rhamnus alaternus
- Zenéivi rósci - Juniperus oxycedrus